biyografisi:

tezer özlü
10 eylül 1943'te kütahya'nın simav ilçesinde doğmuştur. çocukluğu anne babasının görev yaptığı simav, ödemiş ve gerede'de geçti. istanbul'a on yaşındayken geldi. avusturya kız lisesi'ne gitti; ancak mezun olmadı. 1961'de yurt dışına çıktı. 1962 - 1963 yıllarında otostopla avrupa'yı gezdi. paris'te tanıştığı tiyatrocu ve yazar güner sümer'le 1964 yılında evlendi. birlikte ankara'ya yerleştiler. sümer'in ast'ta çalıştığı bu dönemde özlü, almanca çevirmenlik yaptı. ast'ta 1963-64 sezonunda sümer'in yönettiği brendan behan'ın gizli ordu oyununda oynadı. sümer'den ayrılarak istanbul'a yerleşti. geçirdiği rahatsızlık nedeniyle kesintili olarak 1967 - 1972 yılları arasında istanbul'da farklı hastanelerin psikiyatri kliniklerinde kaldı. çocukluğundan başlayarak yaşadıklarını ve klinikte kaldığı bu dönemleri çocukluğun soğuk geceleri kitabında yazdı. 1968 yılında yönetmen erden kıral'la evlendi. bu evlilikten 1973'te kızı deniz doğdu. bir burs alarak 1981'de berlin'e gitti. bu arada kıral'dan ayrıldı. kanada'da yaşayan isviçre asıllı sanatçı hans peter marti ile tanıştı ve 1984'te marti'yle evlenerek zürih'e yerleşti. göğüs kanseri nedeniyle 18 şubat 1986'da burada vefat etti. mezarı aşiyan mezarlığı'ndadır. yazar demir özlü ve yazar-çevirmen sezer duru'nun kardeşidir.

yapıtları:

çocukluğun soğuk geceleri (1980, roman, derinlik yayınevi / istanbul): öykünün kahramanı bir kız başından geçenleri adeta bir günlüğe yazar gibi yazarak anlatıyor. kızın ailesi altı kişiden oluşuyor: baba, anne, nine, bir erkek çocuk(abi) ve iki kız kardeş. bir de bunni nine vardır evde. her işe koşan namazında niyazında bir kadındır. babası eski bir beden eğitimi öğretmenidir. öğretmenliği sırasında kullandığı düdüğünü saklamıştır. sabahlan onu öttürerek çocuklarını kaldırr. evde askerî bir disiplin uygular. evleri fatih’te, bir çıkmaz sokakta ve eski bir yangın yerinde yapılmıştır. arkasındaki küçük bahçede üç çam ağacı vardır. bunni sabahları erkenden kalkar, sobanın küllerini temizleyip yakar. kahvaltıyı hazırlar. kız küçük kız kardeşi süm’le aynı somyayı paylaşırlar. ağabeylerinin odası ayrıdır. arasıra oraya girerek, onun kitaplarını alıp gizlice okur. fırsat buldukça sinemaya gider. annesiyle babası bitişik odada yatmaktadırlar, aralarında bir sıcaklık, sevgi yoktur. odalarla mutfak hole açılmaktadır. baba orada bir atatürk köşesi yapar. bayramlarda çocuklarına İstiklâl marşı söyletir. kız gördüğü baskılardan, uyduğu kurallardan, törelerden sıkılmakta, bir türlü gönlünce davranamamamktadır. bu yüzden zaman zaman kendini öldürmeyi düşünür. nitekim bir gece geç saatte kalkar ve bir avuç dolusu ilâç içer. kusmamak için de reçelli ekmek yer. sessizce yatağına uzanır. sonrasında bir psikiyatri kliniğine yatırılır ve şok tedavisi uygulanır. çıktığında hiçbir şey anımsamamaktadır. pazar günleri evde dayanılmaz bir curcuna yaşanır. müfettiş baba pijamasıyla rapor yazıp bağırarak okur. öğretmen anne sınav kâğıtlarını inceler. bunni banyoyu yakar. sırayla herkes yıkanır. akşamları çoğunlukla kavga çıkar. bunni evin en çileli kişisidir. yemek, bulaşık, çamaşır onun üstündedir. öyleyken hiç yakınmaz. bir gün hastalanır ve taksim hastanesi’ne yatırılır, acılar çekerek orada can verir. altın küpelerini süm, bakır mangalını da kız alıyor. tabut çukura indirilirken ağlamaya çalışır, ama ağlayamaz. kız karaköy’deki bir yabancı liseye gider. okulun kapısında duran şişman rahibe öğrencilerin kara giysilerini denetlemektedir. sınıflarda sönük ampuller yanmaktadır. derslere lacivert başörtülü rahibeler gelir. üç yıl boyunca almanca derslerini aynı rahibe okutur. kız okulda günk dediği bir kızla (onun da annesi öğretmen) arkadaş olur. soluk yüzlü, kara saçlı, duygulu bir çocuktur bu. zola’nın romanlarını okur, sonra ikisi de dostoyevski’nin romanlarını okurlar. yavaş yavaş büyüyüp cinselliğe merak salarlar. kısa çorapları çıkarıp naylon çoraplar giyer, sinemaya gider, dansetmeyi öğrenir, oğlanlarla arkadaş olurlar. doyumsuz coşkular yaşamaktadırlar. günk bir burs kazanıp bir avrupa ülkesine gider. onu sirkeci’den trenle uğurlar. kız bu sırada hayalet oğuz’la(oğuz haluk alplaçin) tanışır. oğuz ona beyoğlu’nu gezdirir. öpüşmeyi öğretir. okulun, ailenin, toplumun töreleri, yasaları, kuralları kızı tedirgin etmektedir. özgür olmak, dilediğince yaşamak istemektedir. bir süre sonra almanya’ya bir yolculuk yapar. berlin’de bir şairin yüksek tavanlı, büyük kapılı evinde kalır. ancak yalnızlık çekmektedir. türkiye’ye dönünce yeniden hastalanır ve bir sinir hastanesine yatırılır. uyku, korku ve acıyla yoğrulmuş günler geçirir. ne olduğunu anlamadan ve sevmeden evlenir. kocası çok tutumlu, hatta cimri biridir. paris’e tutkun, geceleri geç vakit tiyatrodan dönen bir adamdır. leo ferre’nin plaklarını çalar. içkisini yudumlar, kahvesini içer ve saatlerce sevişmek ister. uyuşamayıp, ayrılırlar. birkaç yıl sonra adam ölür. boşanınca ankara’dan istanbul’a taşınır ama yalnızlığı daha da artmıştır. eski dostlarını arar. bir bodrum katında oğuz'u bulur. beyoğlu’nu dolaşırlar. yirmi beş yaşında hem de bir bahar günü yeniden hastaneye düşer. kolundan iğne yapıp bayıltırlar. ayıldığında bir şey anımsamaz. epey uzun sürer tedavisi. hastaneden çıkınca dengesi bozulur ve tekrar hastaneye yatırılır. doktorlar pek ilgilenmezler. iğneleri hademeler yapmakta, kızarlarsa deli gömleği giydirip hastaları dövmektedirler. süm baharda onunla ağabeyini akdeniz kıyısında bir köye götürür. birlikte uzun yürüyüşler yaparlar. istanbul’a döndüklerinde ağabeyleri tutuklanır. o dönemde 12 mart’ın baskılı günleri yaşanmaktadır. o sırada yeniden evlenmiştir. kocası sert bir adamdır. etkisi uzun süren iki iğne yaptırdıktan sonra köye gider. güneş altında sarı kumsalda dolaşır. bir gençle beraber olur. bunu çekinmeden süm’e söyler. o da öfkeyle "sen delisin!" diye bağırır. bu arada kocası oraya gelir. kadın iyice çıldırır. yeniden istanbul’a götürülür ve demir parmaklıklar ardına kilitlenir. oysa, evde ilâç alıp derin bir uykuya dalar. ardından elektroşok tedavisi olur. annesi, eşi ve ağabeyi yanındadırlar. ama komaya girer ve ayılınca evden kaçmaya kalkışır. bunun üzerine üniversite kliniğine kapatılır. gazete, kitap, müzik, bahçe, yürüme yoktur burada. yalnızca sigara içebilmektedir. her tedavi boyunca ölüme gidip gelmiş gibi olur. taburcu edilince sevinir. güneye doğru yeniden geziye çıkar. güneşin doğuşunu, ağaçları, kumsalı seyreder. istanbul’a döndüğünde akşam üstleri boğaz’da sahilde yürüyüşler yapar. 12 mart dönemi sona ermiştir. cafe boulevard’da ilerici arkadaşlarıyla buluşmaktadır, yurt sorunlarını konuşurlar. arnavutköy sahilinde dolaşır, meyhanelerde otururlar. sevişmenin güzelliğini, bir insanla birleşmenin kutsallığını anlamakta, yaşamanın doyulmaz tadına varmaktadır. denizle, kumsalla, rüzgârla, yeryüzü ve gökyüzüyle birlikte varoluşu derinden duyar.

yaşamın ucuna yolculuk (1984, anlatı, ada yayınları / istanbul): yazar bu kitabını "auf dem spur eines selbsmords”(bir intiharın izinde) adıyla almanca kaleme almıştır. 1983'te marburg yazın ödülü'nü almıştır. 1984 yılında türkçeye çevrilmiş ve ada yayınları tarafından basılmıştır. 1987'de yine aynı yayınevince ikinci baskısı yapılan roman halen yky tarafından yayınlanmaktadır. özlü, yaşamın anlamını arayan ve bu arayışı hayranlık duyduğu üç yazarın (italo svevo, franz kafka ve cesare pavese) izlerini ve izleklerini sürerek yaptığı bir yolculuğun notlarıdır. bu yolculuk sırasında yaşadıklarını, yazarların mekânlarında yaşadıklarını zaman zaman yazarla ilgi ve ilişkisine, yazarların yaşamlarındaki kimi olaylara değinerek anlatmaktadır. anlatı aslında bir varoluş-yokoluş tartışmasıdır. birbirlerinden çok farklı niteliklere sahip bu yazarların yaşamlarından yola çıkıp kendi yaşamındaki kimi olaylarla koşutluk duyarak ama aslında herşeyi yaşadığı ve yaşarken yazdığı ana indirgeyerek dile getirmektedir. iki kitap da birbirinin devamı gibidir, tematik koşutluklar yaşamdaki kimi benzerliklerle dile getirilmektedir. bu bakımdan da özgündürler. her ikisinde de kitaplar değil adeta yaşamın doğrudan kurgulanması söz konusudur. bu bakımdan ileriye doğru da planlanan, otobiyografik yönleri çok fazla olan deneme-anı-anlatı-roman olarak nitelendirilebilir. deneme boyutuyla irdelenecek olursa ikisi de yaşamın anlamını sorgulayan "özgür" bir insanın düşünceleri olarak okunabilir. bir önemli boyut da yapıtlarda söz edilen kişilerin gerçeklikleridir. doğrudan isimleri zikredilerek ya da bilinir kimlikler doğrudan ifade edilmeden, yine edebiyat çevresinin bildik kişileri de yapıtların kahramanları olarak karşımıza çıkmaktadır. bunda yazarın yalnızca yoğun ve çok okuması değil, edebi çevrelerle bir arada olması da önemli bir rol oynamaktadır. yazarın "ölüm" teması ve hâliyle içiçeliği yapıtlarda temel bir izlek olarak yer almaktadır, dolayısıyla ölümle yaşamın beraber ve içiçedir. bu da yapıtların başka bir gerçeklik dzleminde çoğalmasını sağlamaktadır. son olarak yapıtlara dair söz edilmesi gereken bir unsur da sinematografik unsurların yoğunluğudur. duygu ve düşünceler birer görüntü olarak tüm canlılığıyla dile getirilmekte, okur adetâ bir film izlercesine anlatılana tanık olmakta, yazarın tartışmasına koşut olarak kendi içinde tartışmaya başlamaktadır. kuşkusuz bunun nedeni yazarın sinemacı, radyocu yanlarının olması ve dili oluştururken bu yeti ve olanaklarından yararlanmış olmasıdır.

"hiç kimseyle yaşlanmak istemiyorum" begüm başoğlu, k dergisi, sayı: 155, sayfa: 8-11; 18.09.2009
(okumak için fotoğrafların üzerine tıklayınız>