 
Candide, ya da İyimserlik, Aydınlanma Çağı'nın ünlü filozofu Voltaire'in 1759'da yazdığı Pikaresk türünde olan en önemli yapıtlarından biridir. Voltaire eserini dünyadaki acıların birer zorunluluk olduğunu ve Tanrının bundan daha iyi bir dünya yaratmasının mümkün olmadığını ileri süren Leibniz'in "mümkün dünyaların en iyisi" felsefesini eleştirmek için yazmıştır. Kitapta genç ve her şeyden habersiz Candide, Alman düşünürü Leibniz'in felsefesini temsil eden Pangloss ve sağduyunun temsilcisi olan filozof Martin'le birlikte bütün dünyayı dolaşır.
Birçok yerde Candide, hikâyeci Voltaire'in asıl karakterini açığa vuran bir kitap olarak anılmaktadır. Ülkeleri, kralları, ulusların adetlerini ve geleneklerini, kendi çağının insan karakterini alaycı bir yaklaşımla ele alan Voltaire, bu eseriyle kendi döneminin dünyası hakkında dikkate değer bilgiler vermektedir. Kitap, aslında Voltaire'in Candide (Türkçede saf, temiz anlamlarına gelmektedir) adını verdiği kahramanın hayatında başına gelen yarı gülünç yarı trajik olayların anlatıldığı satirik bir eserdir. Bu serüven kitabı, aynı zamanda iyimser dünya görüşüne; “her şey olacağına varır” yaklaşımına olan inanca bir eleştiridir. Kitap toplam 30 bölümden oluşmakta ve her bir bölümde Candide'nin başına gelen olaylar birbirlerine bağlı bir şekilde anlatılmaktadır. Kitabın bölümleri ve
bu bölümlerde nelerin anlatıldığını özetleyen alt başlıkları şu şekilde sıralanmıştır: 1. Candide Güzel Bir Şatoda Nasıl Yetişti Ve Oradan Nasıl Kovuldu. 2. Bulgarlar Arasında Candide'in Başına Gelenler. 3. Candide Bulgarlardan Nasıl Kurtuldu Ve Ne Oldu. 4. Candide Eski Felsefe Öğretmeni Doktor Pangloss'la Nasıl Karşılaştı Ve Başlarına Neler Geldi. 5. Fırtınada Geminin Batması, Yersarsıntısı, Üstat Pangloss'un, Candide Ve Anabaptist Jacques'ın Başlarına Gelenler. 6. Yer Sarsıntılarına Engel Olmak İçin Güzel Bir Auto-Da-Fe (10) Yakılıyor Ve Candide Pataklanıyor. 7. Yaşlı Bir Kadın Candide'e Bakıyor, Candide Sevgilisini Buluyor. 8. Cunegonde'un Hikâyesi. 9. Cunegonde'un, Candide'in, Büyük Engizitörün Ve Yahudi'nin Başına Gelenler. 10. Candide, Cunegonde Ve Yaşlı Kadın, Cadiz'e Nasıl Bir Umutsuzluk İçinde Geldiler Ve Gemiye Nasıl Bindiler. 11. Yaşlı Kadının Öyküsü. 12. Yaşlı Kadının Felâketlerinin Sonu. 13. Candide, Güzel Cunegonde'la Yaşlı Kadından Nasıl Ayrılmak Zorunda Kaldı. 14. Paraguaylı Cizvitler, Candide'le Cacambo'yu Nasıl Karşılıyorlar. 15. Candide Sevgili Cunegonde'unun Kardeşini Nasıl Öldürdü? 16. İki Yolcuyla İki Kızın, İki Maymunun Ve Oreillon Denen Vahşilerin Başlarına Gelenler. 17. Candide'le Uşağı, Eldorado (32) Ülkesine Nasıl Vardılar, Orada Neler Gördüler? 18. Eldorado Ülkesinde Neler Gördüler? 19. Surinam'da Başlarına Neler Geldi? Candide, Martin'le Nasıl Tanıştı? 20. Candide'le Martin'in Denizde Başına Gelenler. 21. Candide İle Martin, Düşüne Konuşa Fransa Kıyılarına Yaklaşıyorlar. 22. Candide'le Martin'in Fransa'da Başlarına Gelenler. 23. Candide İle Martin'in İngiltere Kıyılarına Gidişleri Ve Orada Gördükleri. 24. Paquette Ve Papaz Giroflee Üzerine. 25. Venedikli Soylu Signor Prococurante'nin Sarayında. 26. Candide İle Martin'in Altı Yabancıyla Yedikleri Akşam Yemeği Ve Bunların Kim Oldukları Üzerine. 27. Candide'in İstanbul Yolculuğu 28. Candide'in Cunegonde'un, Pangloss'un, Martin'in Ve Diğerlerinin Başlarına Gelenler. 29. Candide, Cunegonde'la Yaşlı Kadını Nasıl Buldu? 30. Sonuç
Biyografisi:
Voltaire Paris'te, 1694'te doğmuştur. Sekiz yıl boyunca sanat eğitiminin başladığı Collège Louis-le-Grand'da okumuştur. Fakat orada "Latince ve aptallıklar" dışında bir şey öğrenmediğini iddia etmiştir. Mezun olduktan sonra Voltaire edebiyatta kariyer yapmaya başladı. Babası ise oğlunun hukuk eğitimi almasını istiyordu. Bu nedenle Voltaire, Paris'te bir avukatın asistanı olarak çalışıyormuş gibi gözüküp, zamanının büyük bir kısmını hicivsel şiirler yazmaya adamıştır. Babası bunu öğrendiğinde Voltaire'i yine hukuk okumaya göndermiştir; yine de Voltaire yazmayı sürdürmüştür. Sivri dili ile aristokratik ailelerin beğenisini toplamıştır. Kral XV. Louis'nin naibi, Orléans Dükü, II. Philippe'i konu alan bir yazısı nedeniyle Bastille'de hapsedilmiştir. Oradayken çıkış yaptığı piyesi Oedipe'yi kaleme almış ve Voltaire ismini almıştır. Oedipe'nin başarısı Voltaire'i etkili bir isim yapmakla beraber onu Fransız Aydınlanmasına dahil etmiştir.
Voltaire'in hazır cevaplılığı ve sivri dili başına bela olmayı sürdürdü. Genç bir asilzadeyi gücendirmesi onun mahkeme dahi olmadan sürgün edilmesine yol açtı. Voltaire'in İngiltere'ye sürgünü, İngiltere'deki düşünsel durum ve yaşadıkları düşüncelerini büyük oranda etkilemiştir. İngiliz monarşisinden ve ülkenin din ve ifade özgürlüğüne verdiği değerden etkilenen genç yazar, ülkenin yazar ve düşünürlerinden de etkilenmiştir, Shakespeare gibi. Gençlik yıllarından Shakespeare'i Fransız yazarlarına bir örnek olarak görse de, daha sonraları kendini ondan daha büyük bir yazar olarak görmüştür. 3 yıllık sürgünden sonra Paris'e dönmüş ve fikirlerini İngiliz hükümetini konu alan kurgusal bir metinde toplayarak bastırmıştır; Lettres philosophiques sur les Anglais ("İngiliz(ler) hakkında felsefi mektuplar"). İngiliz monarşisini daha gelişmiş ve insan haklarına daha saygılı görmesi nedeniyle yazınları Fransa'da büyük bir tartışmaya yol açmış ve sonunda öyle bir noktaya gelinmiştir ki evrakın kopyaları yakılmış Voltaire ise Paris'i terk etmeye zorlanmıştır. Bundan sonra sınırdaki Château de Cirey'e yerleşen Voltaire burada Marquise (Markiz) du Châtelet, Gabrielle Émilie le Tonnelier de Breteuil ile de bir ilişkiye başladı. Voltaire ile Marquise 21.000'den fazla kitap toplamışlardır. Kuşkusuz Voltaire'in 15 yıl süren bu ilişkisi entelektüel gelişimine yardımcı olmuştur. Yazmaya devam eden Voltaire Mérope gibi oyunları ve bazı kısa öyküleri yayımlamıştır. İngiltere'de geçirdiği zamanda onu en çok etkileyen şeylerden birisi Isaac Newton'un çalışmalarıdır. Eser ve düşüncelerinde bunun etkileri görülebilir. Marquise'in ölümünden sonra Voltaire Berlin'e, yakın arkadaşı ve hayranı olan Büyük Friedrich'e gitmiştir. Kral zaten onu daha önce ısrarla saraya davet etmişti. Her ne kadar ilk zamanlarda buradaki yaşamı iyi gitse de, zamanla çeşitli zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır. Sivri dili ile burada da haksız bulduğu durumları eleştirmiştir. Sonunda kızdırdığı Friedrich, Voltaire'in tüm evrakının kopyalarını yakmış, Voltaire'i de tutuklatmıştır. Voltaire Paris'e doğru yola çıkmış fakat XV. Louis onun kente girmesini yasaklayınca, Cenevre'ye gitmiştir. Her ne kadar iyi karşılansa da tiyatral performansları yasaklayan Cenevre yasaları Voltaire'in Candide, ou l'Optimisme ("Candide, veya İyimserlik") isimli eserini yazmasına ve kenti terk etmesine neden olmuştur. Bu eser Gottfried Leibniz'in felsefesinin hicvidir. Bugün Voltaire'in en tanınmış eseri Candide'dir. Ferney'de malikâne almış ve 1778'deki ölümüne kadar burada yaşamıştır.
Yapıtları
Oedipe (1718), Zaire (1732), Lettres philosophiques sur les Anglais (1733), Le Mondain (1736), Sept Discours en Vers sur l'Homme (1738), Zadig (1747),
Micromegas (1752), Candide (1759), Dictionnaire philosophique (1764), Épître à l'Auteur du Livre des Trois Imposteurs (1770),
Oyunları: Voltaire, tamamlanamamışlar dahil, 50-60 arası oyun kaleme almıştır. Bunlardan bazıları şunlardır: Ecossaise, Eriphile, Mahomet, Mérope, Nanine, Zaire
Şiirleri: Voltaire'in ilk basılan çalışması şiirdir. İki uzun şiir kaleme almıştır: Henriade ve Pucelle. Bunların yanında birçok kısa şiir de yazmış ve genellikle kısa şiirleri bu iki uzun şiirinden daha fazla beğeni toplamıştır.
Yazar ve kitapla ilgili yazılar:
*
Beauvoir Candide'in Bahçesinde" (Makale)
Deniz Soysal, MÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2010.
*
"Voltaire’in Candide Eserinde Alaycı Nedensellikler”," (Sunum)
Emel Özkaya, 2015,
*
"Voltaire’in Zadig, Micromegas, Candide Adlı Yapıtlarında Yolculuğun İşlevi" (Makale)
Esra Şahbaz, Pamukkale Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, 2013
*
"Voltaire’in Candide Yapıtının Değerlendirmesi" (Makale)
Mustafa Sütlaş, Gümüşlük Okuma Buluşması, 12.02.2022
Bağlantılar:
* "Yazarın Vikipedi'deki sayfası"
* "Voltaire Derneği'nin Sitesi" (Fransızca)
* "Kitaptan yola çıkılarak 1960'da çekilen filmin vikipedi sayfası"
|