Laurence Sterne’nin 1759 yılında yayımlamaya başladığı Tristram Shandy ya da uzun adıyla Tristram Shandy Beyefendinin Hayatı ve Görüşleri Türkçe’ye ilk kez 1999'da Nuran Yavuz tarafından çevrilmiş ve YKY tarafından yayınlanmış, bu güne kadar da 7 kez basılmıştır. Kitabın başında Orhan Pamuk’un önsözünü yazması nedeniyle de edebiyat alanında, görece daha yaygın okunan bir yapıt olmuş, özellikle İngiliz Edebiyatı alanında uğraş veren araştırmacıların dikkâtini çekmiştir. Sterne’ün bu eserinin ilk iki kitabı, İngiltere'deki York şehrinde Aralık 1759'da basılmış ve Ocak 1760'da Londra'da satışa çıkmıştır. Ertesi yıl ocak ayında 3. ve 4., aralık ayında da 5. ve 6. kitaplar yine Londra'da yayınlanmıştır. 7. ve 8. kitaplar ise ancak 1765'te yayınlanabilmiş, 1766'da 3. ve 4. kitapların yeni basımı yapılmış, Ocak 1767'de de sonuncu yani 9. kitap yayınlanmıştır. Kitapların birlikte ve toplu baskısı ancak ölümünden sonra gerçekleşmiştir.
Kitap yazarın sağlığında İngiltere ve Avrupa'da geniş çapta yankı bulmuştur. Çevirileri neredeyse tüm Avrupa dillerinde yayınlanmaya başlanmış, Denis Diderot'dan ve Alman Romantikçilerine kadar Avrupalı pek çok yazarı etkilemiştir. İçerdiği mizah dozu nedeniyle ilkin İngiltere'de çok eleştirilse de sonrasında kült bir kitap sayılmış ve Joyce'dan Oğuz Atay'a kadar pek çok yazarın ilham aldığı bir metin olarak kabul edilmiştir. Voltaire onu "açıkça Rabelais'ten üstün" olarak nitelendirmiş, Goethe ise Sterne'yi "yaşayan en güzel ruh" olarak övmüştür. Romanın içindeki Le Fever'in hikayesi gibi bazı bölümleri, günün ahlâkçılarından büyük beğeni topladı ve ayrı olarak yayımlandı.
Romanda birbiriyle ilgisizmiş gibi görülen pek çok küçük küçük hikaye vardır. Ayrıca yine çok sayıda farklı metin, birbirinden bağımsız köşe yazıları ustaca anlatıya dahil edimiş, hikâye içinde hikâyelerin anlatıldığı adeta matematiksel ölçülerle çok iyi düzenlenmiş bölümleriyle çok farklı okumalara açık bir metin hâline getirilmiştir.
Romanda asıl olarak sekiz karakter yer alır. Romanın asıl karakteri kitaba da asını veren Tristram Shandy’dir. Bu karakter aynı zamanda romanın anlatıcısıdır. Ben dilini kullanak olayları kendi bakış açısından anlatır. Romanın başında her ne kadar henüz doğmamış olsa da olan biteni anlatmaya başlar. Ancak 3. kitapta doğacak olmasına ve romanın sonuna kadar beş yaşına kadar gelmiş olmasına karşın onun yaşantısı ve düşünceleri çeşitli biçimlerde roman boyunca ifade edilir. Romanın ikinci temel kararkteri Tristram'ın babası Mr. Walter Shandy'dir. Onunla birlikte bir savaş gazisi olan amcası Toby, onun emireri ve hizmetinden sorumlu Onbaşı Trim'le birlikte, annesi Mrs. Elizabeth Mollineus Shandy, onun bakıcısı ve hizmetçisi Dolly ile birlikte bir papaz olan Yorick, ayrıca komşu kadın dul bayan Wadman’den söz edilir.
Sterne, bu eseriyle çağın popüler türü olan ve başkişiyi doğumdan çocukluğuna ve sonrasında gençliğine kadar anlatan, geçirdiği ahlaki ve zihinsel gelişmeyi konu edinen “bildungsroman” türünde yazılan eserleri alaya alır niteliktedir, çünkü okur, karakter olan Tristram’ın hayatına değil, anlatıcı olan Tristram’ın görüşlerine tanık olur. Anlatıcı karakter henüz doğmazken yaşadığı talihsizliği oradaymış gibi anlatır; her fırsatta konuyu dağıtmadan doğumuna getirmeye çalışır, ama bunu bir türlü başaramaz. Çağrışımların ve konudan sapmaların görüldüğü romanda okur, bir anlamda ben anlatıcının zihin haritasına tanık olur. Anlatıcı okuru bu tartışmaya dahil etmekten çekinmez, hatta bunu gerçekleştirmek için doğrudan okurla diyaloğa girer ve ona yazacağı alanlar bırakır. Okur, yatay düzlemde çizgisel akan bir hikaye yerine anlatıcının müdahalesiyle şimdinin hikayesinde geçmişe gidebilen veya gelecekte anlatacaklarına yer veren bir anlatıcı ile karşı karşıyadır. Doğumundan dokuz ay öncesinde, anne ve babası arasında geçen diyalog ile başlayan bir bölümün ardından, çağrışımların etkisiyle şimdiki zamanda amcası Toby’den, ve onun başına gelenlerden söz eder. Yüzbaşı Shandy (Toby Amca) savaşta kasığından aldığı bir yara nedeniyle sakata ayrılmış, hizmet eri Onbaşı Trim'le birlikte evine dönmüştür. Kendine özgü alışkanlıkları, merakları ve değerleri olan saf, temiz yürekli, kadınlarla pek de ilişkisi olmayan, erdemli bir kişidir. Günlerini gazetelerdeki savaş haberlerini okuyarak geçirir. Savaşa ve askerliğe olan tutkunluğu ordudan ayrılmasına karşın bir türlü geçmemiştir. Savaşı günü gününe izleyebilmek için evinin bahçesini minyatür bir savaş alanı hâline getirmiştir. Siperleri, kaleleri, gözetleme kuleleri ve kumanda yerleri ile gerçek bir savaş alanından farksızdır bu alan. Savaşla ilgili öğrendiklerini Onbaşı Trim'in yardımıyla bu alanda uygular. Bu savaş oyunu sırasında komşuları dul bayan Wadman'ın kendisine yönelik ilgisininin farkında bile değildir. Bayan Wadman çocuk ruhlu bu adamı kendisine eş olarak seçmeye karar vermiştir ve onu tavlamak için usta komutanlara bile taş çıkartacak manevralar yapar. Sonunda evdekilerin de uyarı ve destekleriyle Toby Amca Dul Bayan Wadman'ı ziyarete karar verir ve evine gider. Roman Toby Amcanın uygun bir anda Bayan Wadman'ın yanından ayrılması ve eve dönmesiyle biter.
Romanın beşinci bölümde doğduğu yılı vererek tekrar geçmişe giden anlatıcı, hemen arkasından doğumu gerçekleştiren ebeye yardımcı olan papazın karısından bahsederek konuyu papaza getirir. Olay örgüsü içinde papazın hikayesini anlattığı paragraflardan birinde gelecek zamana bir sıçrama yaşanır ve romanın sonlarına doğru yapacağı Avrupa gezisi hakkında bilgi verir. Zaman ve konu bağlamında gelişigüzel geçişlerde bulunarak okurun düz bir zaman ve olay örgüsü beklentisini boşa çıkarmaktadır. Anlatıdaki zamansal değişimlerin sebeplerinden biri anlatıcının çağrışımlar yoluyla zihninde beliren konuları veya hikayeleri anlatma istediğidir. Çağrışımlar sebebiyle asıl konunun dışına çıkılması ve sapmaların yaşandığı hikaye ve kesitleri söz konusudur. Bunların asıl işlevi okura asıl hikayeyi birden sunmayıp belirsizlik ve merak duygusunu canlı tutmak, okur ile iletişime geçebilecek bir alan yaratmaktır. Tristram Shandy’de ithafların bölümler arasında yerleştirildiğini, papaz Yorick, Slakenbergius ve Le Fever gibi asıl kurguda olmayan karakterlerin hikayelerinin anlatıldığını görürüz.
Ayrıca Tristram Shandy’de çeşitli biçimsel unsurlar da bulunmaktadır. Bunların arasında siyah boyalı, ebrulu, ve boş bırakılmış sayfalarla birlikte, atlanmış sayfalar ve anlatıcının okura bir alan tanıdığı bölümlerle birlikte çeşitli çizimler, yarım bırakılmış cümleler, hatta eksik yazılmış sözcükler de vardır. Siyah sayfa, papaz Yorick’in mezarının başındaki anıtsal yazıt gibi ölümünü temsilen hikayesinin hemen sonrasına konarak okurun mezarını hayal etmesini sağlanmıştır. Altıncı kitabın sonlarında ise okuyucudan eline kalem kağıt almasını ve bıraktığı boş sayfalara dul bayan Wadman’i dilediklerince tasvir etmesini ister. Dolayısıyla okur, metnin üretim ve oluşum sürecinde, yorumun temel ve aktif bir bileşeni olarak düşünülmüştür. Anlatıcının bu noktada okuru “nazik okur” veya “madam” olarak tanımlaması da ilginç noktalardan birisidir. Tristram bütün yönlendirmelere rağmen dikkatsiz okuru, yani Madam’ı yeniden okumaya zorlar. Anlattığı veya anlatacağı bölümler üzerine açık yorumlar yaparak dikkatsiz okuru yönlendirirken ve takınması gereken tutumu da belirleme isteği içindedir.

Biyografisi:
Laurence Sterne İrlanda'nın Clonmel, County Tipperary'de doğdu. Babası Astsubay Roger Sterne, Sterne'nin doğum gününde dağılmış olan Dunkirk'ten dönen bir İngiliz alayında görev yapıyordu. Annesi ise Agnes Sterne'di. Ailenin ilk oğlu ve ikinci çocuğuydu. Laurence'in hayatının ilk on yılı, babası İrlanda'da yeniden atandığından, bir yerden bir yere taşınmakla geçti. Bu süre zarfında Sterne bir yıldan daha fazla aynı yerde yaşamadılar. 1724'te babası Sterne'yi Roger'ın zengin kardeşi Richard'a götürdü, böylece Sterne Halifax yakınlarındaki Hipperholme Gramer Okulu'na gidebilirdi; Sterne babasını bir daha asla görmedi. Çünkü 31 Temmuz 1731'de Jamaika Port Antonio'da ölür. 1733’de Cambridge’deki Jesus College’da bir burslu öğrenci olarak kabul edildi. Büyük büyükbabası Richard Sterne, bu kolejde müdürlük ve York' Başpiskoposluk yapan birisiydi. Bu okuldan Ocak 1737'de mezun oldu ve 6 Mart'ta İngiltere Kilisesi'ne kabul edilerek St.Ives!a vaiz yardımcısı olarak atandı. Ertesi yıl Şubat ayında Yorkshire, Catton'a yine vaiz yardımcısı, Ağustos ayında ise papaz olur ve Sutton-on-the-Fores piskopos vekilliği ile görevlendirilir. 1740'ta Lisansüstü (Master of Arts) diploması aldı. Sterne, 1741'de York Kilisesi'ne bağlı Givendale Kilise Vakfına kabul edilir. aynı yıl 30 Mart'ta Elizabeth Lumley ile evlendi. Bu sırada yeni kurulmakta olan Liberal Parti için siyasi propaganda metinleri yazar ve ödüllendirilir. 1741–42'de Sterne, amcası Jacques Sterne tarafından kurulan bir gazetede Sir Robert Walpole'un yönetimini destekleyen siyasi yazılar yazdı, ancak kısa sürede politikadan çekilir. Bunun üzerine amcası, ile araları açılır. 1742'de North Newbald kilise vakfına ödenekli papaz olur. 1743 haziranında 'Gentlemen's Magazine' dergisinde bir şiiri yayınlanır. 1744'te kendisine ikinci bir geçim bölgesi bağlanır. Eşiyle birlikte Tindal Çiftliği'ni satın alır ve çok da fazla bir kazanç elde etmeden burayı işletirler. 1 Ekim 1745'te kızı Lydia doğar ama sadece bir gün yaşar. 1747'de daha sonra yayınlanacak bir vaaz verir aynı yıl ikinci kızı doğar aynı adı verilir. 1750'de York Katedralinde verdiği "Vicdanın Suistimalleri" yayınlanır. 1959 ocak ayında "Politik bir Romans" adını verdiği kitabı, aralıkta da Tristram Shandy'nin ilk iki kitabı yayınlanır. Aynı yıl annesini kaybeder. 1960'da Yorkshire'de bir bölge daha ona bağlanır. 1762 ocağında eşi ve kızını da yanına alarak yakalandığı verem hastalığı nedeniyle Fransa'ya gider. Aynı yıl mayıs ayında yalnız başına İngiltere'ye döner, Coxwold'a yerleşir, sağlık durumu oldukça kötüdür. 1765'te İtalya ve Fransa'ya gider, 1766 haziranına kadar kalır. 1767'de Tristram Shandy'nin 9. kitabı yayınlanır ve Elizabeth Draper ile tanışır. Onun eşinin ardından Hindistan'a gitmesi üzerine nisandan kasıma kadar "Eliza'ya Günce"yi yazar. Ertesi yıl şubat ayında "Fransa ve İtalya'ya duygusal bir yolculuk" adlı kitabını yazar. Bu kitabı yayınlandıktan bir aydan kısa bir süre sonra, 18 Mart 1768'te Bond Caddesi'ndeki evinde 54 yaşında öldü. St George's kilisesine gömüldü. Ancak cesedi çalınıp Cambridge Üniversitesi'ne satılır ve kadavra olarak kullanılmaya kalkılır. Ancak bir öğretim üyesi onu tanır ve ve yeniden mezarına gömülür. Bir yıl sonra bir grup ilk mezar yerine yakın bir yere bir anı taşı diktiler. Sterne'nin Coxwold'daki kafatasının yeniden birleştirilmesi hikayesi, Malcolm Bradbury'nin "Hermitage" adlı romanında anlatılmaktadır.

Yapıtları:
Sterne'nin ilk eserleri mektuplardı; 1747 ve 1750'de iki vaazı yayınlandı. 1742'de yerel siyasetle ilgili yazılar yazdı. Tristram Shandy'den önceki ana yayını, York Minster'daki çıkar çatışmalarını hedefleyen hiciv "A Politik Romantizm" (1759)dir. Bu yapıt vaaz verme sanatı üzerineydi Rabelais'in yapıtlarından etkilenerek yazılmıştır. Rabelais, Cervantes'le birlikte Sterne'nin en sevdiği yazarlarından biriydi. Bazı yazışmalarında, kendisini Rabelais’in halefi olarak kabul ettiğini açıkça belirtmişti.
Sterne'in tek romanı "Tristram Shandy Bir Beyefendinin Yaşamı ve Görüşleri"dir. "Fransa ve İtalya Yoluyla Duygusal Bir Yolculuk" ("Fransa ve İtalya'da Hissi Seyahat", Çeviren: Ali Kâmi Akyüz, Hilmi Kitabevi, İstanbul 1945; "Duygu Yolculuğu" Çeviren: Nihal Yeğinobalı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1999) daha az etkili bir kitaptır, ancak günün İngiliz eleştirmenleri tarafından daha iyi karşılanmıştır. Kitabın Tristram Shandy ile birçok stilistik paralellikleri var ve gerçekte, anlatıcı önceki romanın küçük karakterlerinden birisidir. Her ne kadar hikaye daha basit olsa da, Duygusal Bir Yolculuğun Tristram Shandy'nin ait olduğu sanat projesinin bir parçası olduğu anlaşılabilir.

Yazar ve kitapla ilgili yazılar:

* "Tristram Shandy" Dipnot Kitap, Kitapla ilgili çeşitli yazılar, 2017,

* "Tristram Shandy ve Kara Kitap'ta Anlatıcı ve Okuyucu İlişkisi" Murat Kadiroğlu, IV.Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimleri Kongresi, 2012

* "Laurence Sterne'den 'Tristram Shandy'" Asuman Kafaoğlu Büke, Cumhuriyet Kitap, 04.12.2016

* "Kurmacanın Bir Kaynağı Olarak 'Edebi Atıflar' ve Bir örnek: Tristram Shandy" Fatma Ekren Sönmez, Kişisel Makalesi, Academia.org

* "A Cock And Bull Story" (Film,2004) Yönetmen: Michael Winterbottom

*"Tüm Tebama Akıl ve Mutluluk Dilerim" Ali Abaday, K dergisi, Sayı: 48, Sayfa: 8-11; 01.08.2007
(Okumak için fotoğrafların üzerine tıklayınız>